Wprowadzenie
Historia gospodarcza Hong Kongu to jedno z najbardziej imponujących osiągnięć wolnorynkowego kapitalizmu XX wieku. Jak to możliwe, że niewielkie terytorium bez zasobów naturalnych, uprawnych ziem czy demokracji stało się globalnym centrum finansowym? I czy podobny model można powtórzyć dziś – np. w Polsce?
KONTEKST / PODSTAWOWE INFORMACJE
Hong Kong to specjalny region administracyjny Chin, leżący nad ujściem Rzeki Perłowej. Powierzchniowo jest dwukrotnie większy od Warszawy, a jego ludność to około czterokrotność mieszkańców stolicy Polski.
Otoczony jest jednymi z najważniejszych portów morskich świata, w tym tymi w Shenzhen, Kantonie, a także własnym portem w Hong Kongu. W jego bezpośrednim sąsiedztwie znajdują się trzy spośród dziesięciu największych portów kontenerowych na świecie.
Hong Kong leży w prowincji Guangdong – jednej z najludniejszych i najbardziej rozwiniętych gospodarczo prowincji Chin – liczącej 126 milionów mieszkańców na powierzchni 180 tys. km² (czyli nieco większej niż połowa Polski).
Po II wojnie światowej, przez wiele dekad, Hong Kong pozostawał pod władzą Wielkiej Brytanii, administrowany przez gubernatora mianowanego z Londynu. Lokalne instytucje demokratyczne miały charakter doradczy, a decyzyjność spoczywała w rękach elit urzędniczych. Fundamentem prawnym był system common law – oparty na brytyjskim prawie zwyczajowym.
Najważniejsze czynniki rozwoju Hong Kongu:
- Położenie geograficzne w sercu dynamicznego regionu Azji Południowo-Wschodniej.
- Nieograniczony napływ siły roboczej i kapitału z Chin, gdzie brakowało swobody inwestycyjnej.
- Stabilna władza wykonawcza bez presji polityki demokratycznej.
- Przejrzysty system prawny dający przewidywalność.
- Konsekwentna polityka liberalna: brak ceł, brak subsydiów, niskie podatki, brak kontroli kapitału.
ŹRÓDŁA SUKCESU GOSPODARCZEGO
Od kolonii do centrum finansowego
Hong Kong zaczynał jako niewielka rybacka wioska. Jego nowoczesna historia rozpoczęła się w XIX wieku po I wojnie opiumowej (1839–1842), kiedy to – na mocy traktatu nankińskiego – przeszedł pod kontrolę Wielkiej Brytanii. W kolejnych latach dołączono półwysep Kowloon (1860) oraz Nowe Terytoria (1898, na 99 lat dzierżawy).
Brak zasobów naturalnych wymusił specjalizację w handlu, usługach i finansach – co w połączeniu z korzystną lokalizacją dało fundamenty gospodarczego sukcesu.
Fundamenty polityki gospodarczej
- Laissez-faire i niskie podatki
Głównym architektem tej polityki był Sir John Cowperthwaite, który w latach 1961–1971 jako Sekretarz Finansów Hong Kongu ograniczał rolę państwa do minimum. Efekty?- Brak ceł na większość towarów.
- Brak subsydiów.
- Brak kontroli kapitału.
- Prosty i stabilny system podatkowy.
- Podatki
- PIT: 15–17%.
- CIT: 16,5%.
- Brak VAT, brak podatków od zysków kapitałowych, spadków i darowizn.
- System terytorialny – opodatkowane są tylko dochody uzyskane w Hong Kongu.
Etapy rozwoju
- 1950–1970: Industrializacja – napływ kapitału i przedsiębiorców z Chin, rozwój eksportu tekstyliów, elektroniki.
- 1970–1990: Przejście do usług – rozwój sektora finansowego, powstanie HKEX.
- 1990–2000: Przygotowanie do przekazania Chinom – z zachowaniem autonomii gospodarczej („jeden kraj, dwa systemy”).
Przewagi systemowe
- Silny system common law – niezależne sądownictwo, przejrzystość.
- Pełna wolność gospodarcza – przez wiele lat Hong Kong był #1 w rankingach wolności.
- Brak ograniczeń własności – cudzoziemcy mogą w pełni posiadać firmy.
- Brak kontroli walutowej – wolność przepływu kapitału.
- Stabilna waluta – od 1983 r. HKD powiązany z dolarem amerykańskim (currency board).
Kluczowe sektory gospodarki
- Usługi finansowe – bankowość, fundusze, giełda.
- Handel i logistyka – jeden z największych portów kontenerowych.
- Nieruchomości i budownictwo – intensywny rozwój infrastruktury.
- Turystyka i usługi – silny sektor usług konsumenckich.
Bohaterowie sukcesu
- Sir John Cowperthwaite – architekt gospodarki liberalnej.
- Murray MacLehose – gubernator w latach 1971–1982, rozwój infrastruktury.
- Tung Chee-hwa i Donald Tsang – liderzy po 1997 roku.
- Li Ka-shing – jeden z najbogatszych ludzi Azji, symbol przedsiębiorczości.
JOHN COWPERTHWAITE – PRAKTYK LIBERALIZMU
- Urodzony w 1915 r. w Szkocji niedaleko miejsca narodzin Adama Smitha.
- Studiował filozofię, klasykę i ekonomię na St. Andrews i w Cambridge.
- Od 1945 r. związany z administracją Hong Kongu.
Cytaty pokazujące jego podejście:
„Rekonwalescencja przebiega całkiem dobrze beze mnie.”
„Błędy jednostek są mniej szkodliwe niż scentralizowane błędy państwa.”
„Nie ufam osądom ludzi, którzy nie ponoszą ryzyka.”
„Przemysł wart wspierania to ten, który poradzi sobie bez wsparcia.”
„Każdy dolar wydany przez państwo to dolar odebrany obywatelowi.”
Cowperthwaite blokował interwencjonizm, statystykę gospodarczą (np. dane o PKB), subsydia i rozbudowę urzędniczą. Nawet fundusze na remont własnej rezydencji – odrzucił.
CZY MOŻNA TO POWTÓRZYĆ W STANISŁAWOWIE?
Czy da się stworzyć polski Hong Kong – np. w formie specjalnej strefy w Stanisławowie?
Teoretycznie – brzmi atrakcyjnie. Praktycznie – Hong Kong wyrósł na sukcesie, który był możliwy tylko dlatego, że Chiny były wtedy komunistyczne, zamknięte i niewydolne.
Hong Kong drenował Chiny z kapitału, talentów i przedsiębiorczości, będąc oknem na świat. Gdybyśmy stworzyli podobną enklawę w Polsce, efekt byłby odwrotny – to reszta kraju poniosłaby koszty, a nie zyskała.
CO W ZAMIAN?
Zamiast budować sztuczny Hong Kong w jednym miejscu, Polska powinna stać się całym regionem „drugiego Hong Kongu”. Mamy do tego potencjał – wzrost gospodarczy, edukację, kapitał społeczny. To my możemy drenować region, nie odwrotnie.
PODSUMOWANIE
Hong Kong był i jest laboratorium wolnego rynku. Wzrost PKB o 180 razy (1961–1997), 87-krotny wzrost PKB per capita, populacja z 2 do 7,3 mln. Dziś jego PKB na mieszkańca (PPP) jest wyższe niż Holandii, niższe tylko nieznacznie od Brunei.
To nie przypadek – to efekt idei wcielonych w życie przez odważnych, skromnych i kompetentnych ludzi.
Źródła:
- http://www.quebecoislibre.org/06/061029-5.htm
- http://sir-john-cowperthwaite.com/
- https://en.wikipedia.org/wiki/John_James_Cowperthwaite
- https://pl.wikipedia.org/wiki/Hongkong
- https://en.wikipedia.org/wiki/Economy_of_Hong_Kong
- https://www.youtube.com/watch?v=XlcOxZwbBp8
Autor: Jacek Sobczyk